تفاوت دادگاه‌های عمومی و تخصصی؛ کدام دادگاه برای پرونده شما مناسب است؟

دادگاه در ایران به معنای نهادی دولتی است که با صلاحیت رسیدگی به اختلافات حقوقی بین افراد و اجرای عدالت در امور مدنی، کیفری و اداری مطابق با قانون فعالیت می‌کند.

این نهاد بخشی از دستگاه قضایی کشور به شمار می‌رود و در نظام حقوقی، دادگاه‌ها به عنوان وسیله اصلی حل اختلافات شناخته می‌شوند. در ایران، دادگاه‌ها بر اساس صلاحیت ذاتی و محلی تقسیم‌بندی می‌شوند، که صلاحیت محلی، شایستگی دادگاه‌ها را از حیث قلمرو جغرافیایی مشخص می‌کند.

دادگاه‌های عمومی در ایران حق رسیدگی به انواع دعاوی و اختلافات را دارند، مگر آن دعاوی که قانون در صلاحیت مرجع دیگری قرار داده است.

وظایف دادگاه در ایران

همانطور که گفته شد، دادگاه در ایران، به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام قضایی، نهادی است که به منظور رسیدگی به اختلافات و دعاوی افراد، شرکت‌ها و نهادهای مختلف و صدور حکم عادلانه بر اساس قوانین موجود تأسیس شده است. وظایف دادگاه‌ها در ایران:

• حل اختلافات: رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری و تلاش برای حل اختلافات به صورت مسالمت‌آمیز یا از طریق صدور حکم قضایی.
• محافظت از حقوق: حفاظت از حقوق افراد و جامعه در برابر هرگونه تجاوز یا تهدید.
• تفسیر قوانین: تفسیر و اجرای قوانین موجود در کشور و تطبیق آن با موارد خاص.
• بازدارندگی: ایجاد احساس امنیت در جامعه و بازدارندگی از ارتکاب جرم.

البته در ایران دادگاه‌های تخصصی مانند دادگاه انقلاب، دادگاه ویژه روحانیت و دادگاه خانواده نیز وجود دارند که به موضوعات خاصی رسیدگی می‌کنند و وظایف آنها باتوجه به حوزه تخصص‌شان تعریف می‌شود.

دادگاه کیفری و وظایف آن

دادگاه کیفری نهادی است که به جرائمی که علیه نظم عمومی و حقوق افراد جامعه صورت گرفته، رسیدگی می‌کند. این دادگاه در ایران موظف است با رسیدگی عادلانه به پرونده‌های کیفری و صدور احکام مناسب، امنیت جامعه را برقرار کرده و از تکرار جرم جلوگیری کند. وظایف اصلی دادگاه‌های کیفری عبارتند از:

• رسیدگی به جرائم: رسیدگی به انواع مختلف جرائم از جمله قتل، سرقت، کلاهبرداری، ضرب و شتم و غیره
• تعیین مجازات: تعیین مجازات مناسب برای مجرمان بر اساس قانون و میزان جرم ارتکابی.
• حفظ حقوق متهم: تضمین حقوق متهم در طول مراحل دادرسی و اطمینان از اینکه محاکمه، عادلانه برگزار شود.
• بازدارندگی: ایجاد ترس از مجازات در مجرمان بالقوه و کاهش وقوع جرم در جامعه.

دادگاه‌های کیفری خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک صلاحیت رسیدگی به دسته خاصی از جرائم را دارند. برخی از مهم‌ترین انواع آنها در ایران عبارتند از:

• دادگاه کیفری دو: این دادگاه صلاحیت رسیدگی به کلیه جرائم را دارد مگر مواردی که به موجب قانون در صلاحیت دادگاه دیگری باشد.
• دادگاه انقلاب: این دادگاه به جرائم سیاسی و امنیتی رسیدگی می‌کند.
• دادگاه ویژه روحانیت: این دادگاه به جرائمی که توسط روحانیون ارتکاب یافته، رسیدگی می‌کند.

رسیدگی به پرونده‌های کیفری معمولا شامل موارد زیر می‌شود:

• مراحل تحقیقات مقدماتی (جمع‌آوری ادله و شواهد توسط ضابطین قضایی و بازپرس)
• تعیین وقت دادرسی (تعیین وقت جلسه دادرسی توسط دادگاه)
• جلسه دادرسی (برگزاری جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین)
• شهود و صدور رای (صدور رای توسط دادگاه پس از بررسی تمام ادله و مستندات)

دادگاه خانواده و وظایف آن

دادگاه خانواده نهادی است که به طور اختصاصی به رسیدگی به دعاوی و اختلافات خانوادگی می‌پردازد. این دادگاه‌ در ایران با هدف حفظ کانون خانواده و حل‌و‌فصل مسالمت‌آمیز اختلافات زوجین و سایر اعضای خانواده تشکیل می‌شود. وظایف دادگاه خانواده شامل موارد زیر می‌شود:

• رسیدگی به دعاوی خانوادگی: رسیدگی به طیف گسترده‌ای از دعاوی خانوادگی مانند طلاق، نفقه، حضانت فرزند، مهریه، جهیزیه، شروط ضمن عقد و غیره
• حل و فصل اختلافات: تلاش برای حل‌و‌فصل اختلافات زوجین به صورت مسالمت‌آمیز از طریق سازش و میانجی‌گری.
• حفظ حقوق کودکان: حفاظت از حقوق کودکان در دعاوی خانوادگی و تعیین مصلحت آنان.
• اجرای قوانین خانواده: اجرای قوانین مربوط به خانواده و حمایت از حقوق اعضای خانواده.

در بسیاری از موارد، اختلافات خانوادگی به قدری پیچیده و حساس می‌شوند که نیاز به دخالت یک نهاد قضایی برای حل و فصل آنها احساس می‌شود. دادگاه خانواده با تخصص و تجربه خود می‌تواند به زوجین و سایر اعضای خانواده کمک کند تا به یک توافق عادلانه و پایدار دست یابند. 

دادگاه حقوقی، حافظ حقوق مدنی

دادگاه حقوقی نهادی است که به رسیدگی به دعاوی و اختلافاتی که ماهیت مدنی دارند، می‌پردازد. به عبارت ساده‌تر، هرگاه بین دو یا چند نفر در مورد اموال، قراردادها، حقوق مالی و غیرمالی اختلاف پیش آید، این اختلافات در دادگاه حقوقی بررسی و رسیدگی می‌شود. مواردی در دادگاه حقوقی رسیدگی می‌شود شامل:

• دعاوی مالی: مانند مطالبه وجه چک، مطالبه مهریه، مطالبه خسارت ناشی از قرارداد و غیره
• دعاوی ملکی: مانند تخلیه ملک، خلع ید، تقسیم ارث و غیره
• دعاوی قراردادی: مانند فسخ قرارداد، الزام به انجام تعهدات قراردادی، الزام به تنظیم سند رسمی و غیره
• دعاوی مربوط به حق العمل: مانند مطالبه حق‌الوکاله وکیل، مطالبه حق‌الزحمه کارگر و غیره

در حالی که دادگاه کیفری به جرائم و مجازات‌های آن‌ها می‌پردازد، دادگاه حقوقی به احقاق حقوق مدنی افراد می‌پردازد. به عبارت دیگر، در دادگاه کیفری، هدف مجازات مجرم است، اما در دادگاه حقوقی هدف احقاق حق زیان دیده است.

دادگاه انتظامی قضات

دادگاه انتظامی قضات نهادی است که به رسیدگی به تخلفات و جرائم قضات می‌پردازد. این دادگاه‌ در ایران با هدف حفظ استقلال قضا و نظارت بر رفتار قضات تشکیل شده‌ است.

تخلفات قضاتی که در این دادگاه‌ها مورد رسیدگی قرار می‌گیرند، معمولاً شامل تخلف از قوانین و مقررات قضایی، سوء استفاده از موقعیت، دریافت رشوه و غیره است.

هدف اصلی دادگاه انتظامی قضات حفظ شأن و منزلت قضا، ارتقای عدالت قضایی، جلوگیری از تخلفات قضایی و پاسخگویی قضات در برابر اعمال خود است.

دادگاه رسیدگی به جرایم اقتصادی

دادگاه رسیدگی به جرایم اقتصادی به پرونده‌های مربوط به جرایمی مانند اختلاس، ارتشاء، کلاهبرداری، پولشویی و سایر جرایم مرتبط با اقتصاد رسیدگی می‌کند.

این دادگاه‌ در ایران معمولا به دلیل پیچیدگی پرونده‌های اقتصادی و نیاز به تخصص خاص، از قضات و کارشناسان خبره تشکیل می‌شود. اهمیت دادگاه‌های اقتصادی در مبارزه با فساد اقتصادی، حفظ ثبات اقتصادی و حمایت از سرمایه‌گذاری خلاصه می‌شود.

دادگاه رسیدگی به جرایم پزشکی

دادگاه رسیدگی به جرایم پزشکی به پرونده‌های مربوط به تخلفات پزشکی مانند قصور پزشکی، جعل مدارک پزشکی و غیره رسیدگی می‌کند. این دادگاه‌ در ایران معمولا با همکاری سازمان نظام پزشکی و کارشناسان پزشکی اقدام به رسیدگی می‌کنند.

اهمیت دادگاه‌های پزشکی نیز در حفظ سلامت جامعه، پاسخگویی پزشکان در برابر خطاهای پزشکی و ارتقای کیفیت خدمات پزشکی است.

سخن پایانی: مراحل رسیدگی در دادگاه در ایران

رسیدگی به پرونده در دادگاه‌های ایران معمولا شامل مراحل زیر است:

• تقدیم دادخواست: طرح دعوی توسط خواهان و تقدیم آن به دادگاه.
• ابلاغ دادخواست: ابلاغ دادخواست به خوانده و تعیین وقت جلسه دادرسی.
• جلسه دادرسی: برگزاری جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین و شهود.
• صدور رای: صدور رای توسط دادگاه پس از بررسی تمام ادله و مستندات.

در بسیاری از پرونده‌های قضایی، مراجعه به وکیل پایه یک دادگستری می‌تواند به شما کمک کند تا از حقوق خود به بهترین شکل دفاع کنید و نتیجه مطلوب‌تری را کسب کنید.